กลอนบทละคร

กลอนบทละคร

            กลอนบทละคร คือ คำกลอนที่แต่งขึ้นเพื่อแสดงละครรำ เช่น  พระราชนิพนธ์บทละครเรื่อง รามเกียรติ์, พระราชนิพนธ์  บทละครเรื่องอิเหนา เป็นต้น

            หลักเกณฑ์ในการแต่งโดยทั่วไปก็เหมือนกับการแต่งกลอนสุภาพแต่ละวรรคมีคำได้ตั้งแต่ ๖-๙ คำ  การนับกลอนบทละครจะนับเป็นคำกลอนคือ  ๒ วรรคเท่ากับ ๑  คำกลอน การจะใช้คำมากน้อยขึ้นอยู่กับทำนองร้องเป็นสำคัญ

           กฎของกลอนบทละคร

         ๑. กลอนบทละครใช้คำในวรรคหนึ่งได้ตั้งแต่  ๖  -  ๙   คำ แต่นิยมกันมักเป็น  ๖  หรือ ๗  คำ  เพราะเข้าจังหวะและทำนองร้องได้ดีกว่า  แต่ที่ใช้  ๘   คำก็มี  การที่จะใช้คำมากหรือน้อยนั้นต้องถือทำนองเพลงที่จะใช้ร้องเป็นสำคัญ เพราะฉะนั้น  การแต่งบทละครออกแสดงจริงๆ จึงต้องซ้อมบทให้เข้ากับทำนองร้องและปี่พาทย์ เพราะเหตุนี้คำที่ใช้ในวรรคหนึ่งๆ  ของกลอนบทละครจึงมีมากบ้างน้อยบ้างไม่เท่ากัน

            ๒. สัมผัสให้ถือหลักเกณฑ์ดังกล่าวในกลอนสุภาพ เพราะกลอนบทละครเป็นกลอนผสมในบทหนึ่งอาจจะมีกลอน  ๖,๗,๘ หรือ ๙  คำรวมกันก็ได้  ถ้าวรรคไหนใช้กลอนอะไรก็ให้ใช้สัมผัสตามกฎของกลอน

            ๓. กลอนบทละครอิงอาศัยทำนองร้องและปี่พาทย์เป็นสำคัญ เพราะฉะนั้นเสียงนิยมที่ใช้ท้ายวรรค  จึงไม่สู้จะพิถีพิถันเคร่งครัดตามระเบียบมากนัก

            ๔. วรรคแรกของกลอนบท ละครนิยมใช้  คำนำ  หรือ คำขึ้นต้น เช่น  เมื่อนั้น  , บัดนั้น, น้องเอ๋ยน้องรัก หรือมาจะกล่าวบทไป เป็นต้น  เพื่อจะขึ้นความใหม่หรือเปลี่ยนทำนองร้องใหม่ คำนำบางคำ เช่น  เมื่อนั้น , บัดนั้น  เป็นต้น  ยังเป็นประโยชน์ในการเตือนให้ตัวละครรู้ตัวว่า ถึงคราวของตนที่ต้องแสดงบทบาทแล้ว คำนำนี้บางทีก็ใช้ ๒ พยางค์  บางทีก็ใช้ ๔ พยางค์  แต่ก็ต้องนับเป็นหนึ่งวรรคเต็ม  เพราะเวลาร้องต้องเอื้อนเสียงให้ยาวมีจังหวะเท่ากับวรรคธรรมดา

                เมื่อนั้น  สำหรับใช้ขึ้นต้นตอนที่กล่าวถึงตัวละครสำคัญของเรื่องหรือของตอนหรือตัวละครที่อยู่ในชั้นกษัตริย์เป็นพระเอกนางเอก

                บัดนั้น  สำหรับใช้ขึ้นต้นตอนที่กล่าวถึงตัวละครที่ไม่สำคัญที่อยู่ในชั้นข้าราชบริพาร  เช่น ตัวเสนา ตัวตลก ยักษ์  หรือทหาร เป็นต้น

                มาจะกล่าวบทไป สำหรับเมื่อจะเปลี่ยนเรื่องมาเล่าเรื่องใหม่

                น้องเอ๋ยน้องรัก     สำหรับกล่าวถึงนางอันเป็นที่รัก